Konu:Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derslerinde etkili iletişim becerileri, etkili ve lider öğretmenlik, sınıf yönetimi, sınıf yönetimini etkileyen öğretmen davranışları

 

Konuşmacı:Doç. Dr. Mustafa Naci KULA (Uludağ Üniv.Hayat Boyu Öğrenme ve Yetişkin Eğitimi Anabilim Dalı)

 

Katılımcılar: Tepebaşı Dikab öğretmenleri ve İmam Hatip okullarında çalışan branş öğretmenleri

 

Tarih ve saat: 11.11.2021   20:00  (toplantı zoom üzerinden online olarak yapılmıştır)

 

Müzakere konu başlıkları

 

a-      Lider Öğretmen, Sınıf Yönetimi, İletişimin Temel Unsuru, Ses tonu ve Beden Dili

 

b-      Rol Model Olma

 

Müzakere sonuç raporu

 

İletişimin Temel Unsuru: Ses tonu ve Beden Dili

 

         İnsanlar konuşarak anlaşmayı geliştirmeden önce benden dili ile anlaşırlardı. Beden dili insanların ilk anlaşma aracı ve ilk dili olmuştur. Bedenlerinin dili aracılığıyla insanlar duygularını, düşüncelerini, isteklerini, ihtiyaçlarını ve ruhsal özelliklerini başka insanlarla paylaşmışlardır.

 

          İnsan yaşamı boyunca çoğunlukla farkında olmaksızın günlük beden dilini son derece etkili olarak kullanır. Ancak bedenini kelimeleri kontrol ettiği gibi kontrol edemez. Bedenimiz olaylara ve durumlara karşı çok daha fazla kendilinden tepkiler verir. Gerçek duygu ve düşüncelerimizi kelimelerin arkasına gizlemek belki mümkündür ama beden dilimizi gizlememiz çoğu zaman mümkün değildir. Duygu ve düşüncelerin anlaşılmasında kelimeler değil beden dili esastır.

 

            Araştırmalar gösteriyor ki bir konuşma da kelimler %10, ses tonu %30, %60 oranında da beden dili etkilidir. İyi bir konuşmacı konuyu dinleyicilere aktarırken aynı zamanda beden dilini de etkili biçimde kullanır.

 

            Beden dilinde kültürler arası farklar da vardır. Korku, heyecan, üzüntü, sevinç vb. duyguların beden dili ile ifadesi bütün kültürlerde aynıdır. Farklar ayrıntılarda göze çarpar. Mesela Japonlar hayır olmaz anlamında başını iki yana sallar; bizim kültürümüz de başı yukarı kaldırmak veya kaşları yukarı kaldırmak hayır anlamı taşır.

 

Çevrenizde olumlu izlenim bırakacak beden dili özellikleri:

 

Göz ilişkisi: İnsanların yüzüne bakanlar bakmayanlardan daha çok hoşa gider. İnsanlarla onları rahatsız etmeyecek ölçüde mümkün olduğu kadar göz ilişkisi kurun.

 

Yüz ifadesi: Canlı olun mümkün olduğu kadar sıcak ve dostça tebessüm edin ve gülün. Yüzünüz çevrenize olan ilginizi yansıtsın donuk ve ifadesiz görünmekten kaçının.

 

Baş hareketleri: Karşınızdaki konuşurken sık sık başınızı hafifçe aşağı yukarı hareket ettirerek onu dinlediğinizi ve anladığınızı hissettirin. Söyleneni kabul edip etmemeniz önemli değildir. Sizinle konuşanın anlaşıldım duygusunu yaşatın.

 

Jestler: Çok aşırıya kaçmadan jestlerinizi kullanın ellerinizi cebinizde tutmaktan kollarınızı kavuşturmaktan ellerinizle ağzınızı örtmekten kaçının. Açık ve anlaşılır jestleri tercih edin.

 

Beden duruşu: Ayaktaysanız dik durun. Oturuyorsanız sandalye ve koltuğunuzu tam olarak doldurun ve arkanıza yaslanın. Birisi ile konuşurken ve birisi doğrudan sizinle konuşurken öne eğilin ve ilginizi gösterin.

 

Yakınlık: insanlara daima onları rahatsız etmeyecek mümkün olan en yakın mesafede durmaya gayret edin.

 

Yöneliş: Daima konuştuğunuz veya sizinle konuşan insana dönük durun. İkiden fazla insanla bir grup oluşturuyorsanız sizin için önemli olanların dışındakilere merkezinizi kapatmayın. Mümkün olduğu kadar çok kişiye açık olun.

 

Bedensel temas: İnsanları tedirgin etmeden mümkün olan her durum da bedensel teması kullanın. Özellikle sizden küçüklere aynı cinsiyetten olanlara ve sizden daha az statüde olanla bedensel temas kurmak için her fırsatı değerlendirin.

 

Dış görünüş: toplumsal rol ve statünüze uygun giyinin giyiminize mümkün olduğunca renk katın. Kadınlar erkeklerden daha çok renk kullanabilirler. Kendinize gösterdiğiniz özen kendinize verdiğiniz değerin ifadesidir.

 

Konuşmanın sözel özellikleri: Çok fazla ve hızlı konuşmaktan kaçının. Bir topluluk içinde dinlediğiniz kadar konuşmaya gayret edin. Sesinizin yüksekliğini ve tonunu bulunduğunuz çevreye göre ayarlayın.

 

Ses Tonuna Göre İletişim

 

    Ses insan iletişiminin en önemli parçalarından bir tanesidir. Sesinizle birlikte iletmiş olduğunuz mesajlar olabilir. Bunları belki bilerek belki de bilmeyerek kullanıyor olabilirsiniz. Bunun içinde öncelikli olarak ses tonunuzu tanımanız iyi bir fikir olacaktır. Sesin tınısı, yüksekliği, hızı ve netliği sizin iletişimdeki en büyük silahınız olacaktır.

 

    Mesela aynı cümleyi birden fazla insanlara kullandırabilirsiniz. Ancak herkesin o cümleyi kullanış şekli yani sesin tınısı birbirinden farklı olacağından dolayı sesin tonu psikolojik sonuçlar ortaya çıkaracaktır. Buradan baktınız zaman şunu söyleyebiliriz ki tüm kelimeler kendi içinde özlü bir sözdür.

 

   İnsanlar birbirleriyle olan iletişimlerinin % 60'ını sözsüz olarak kullanırlar % 30'luk bölümde ise ses tonunu kullanırlar buradan da alınacak sonuç şu olacaktır. Biz insanların söyledikleri sözlerinin %90'ını ağzımızdan çıkmıyor.

 

 

 

  Rol Model olma

 

    Bir eğitimci olarak tecrübelerimden hareketle şunu söyleyebilirim ki, öğretmenler çocukları değiştirmeye çalışmadan model olmalıdır. İyiliği ve güzelliği yaşayarak göstermelidir. Çünkü zaman gösteriyor ki her bir çocuk özeldir ve çocuk üzerinde her türlü dayatma, baskı ve yönlendirme ters etki yapabilir. Bu nedenle öğretmenin çocukları safi bir niyetle yalnızca sevmesi, hiçbir öğrenciyi birbirinden ayırmaması son derece önemlidir

 

    Bunda tam 49 yıl önce ailemden ayrılarak okula başladığımda ilk defa değişik bir ortamda farklı insanlarla karşılaşmanın heyecanını yaşamıştım. İlkokula gittiğimde tanıştığım yeni arkadaşlarım ve yeni tanıştığım öğretmenlerim bana yeni bir ufuk açmıştı. İlkokul yılları kendimi keşfettiğim yıllardı. Sınıftaki arkadaşlarla iş birliği yaparak, yarış yaparak sınırlarımızı ve yeteneklerimizi keşfetmiştim. İlkokul bittiğinde hangi arkadaşımın ne kadar başarılı olabileceğini bildiğimi eğitim hayatımın ilerleyen yıllarında daha iyi anladım. İlkokulda sınıfın ilk beş sırasına giren arkadaşlarım bugün, avukat, albay, işletmeci, iş adamı, öğretmen ve akademisyen olarak hayattaki başarılarını sürdürüyorlar.

 

 

 

   Ortaokula geçtiğimde önüme farklı bir dünya açıldı. Tek bir öğretmenin sınıfında eğitim alırken birdenbire branş öğretmenleri ile karşılaşmış olmam beni hem şaşırttı hem de sevindirdi. Şaşırdım çünkü birbirinden farklı kişiliklerdi, sevindim çünkü birbirinden farklı yeteneklerdi. Orta okul yıllarında öğretmenlerimden öğrendiğim bilgiler hayatımda derin izler bıraktı. Yediğim bir tokat ya da aldığım bir takdir ifadesi hayata bakış açımı kökten değiştirmeye yetti. Ergenlik döneminin birey üzerinde yaptığı baskıların olumsuz etkiler bırakmasını engellemek için öğretmenin destek ve motivasyonunun ne kadar önemli olduğunu ortaokul yıllarında daha iyi anladım. Utangaçlığımdan koro seçmelerinde türkü söylemeye cesaret edemediğim için koroya giremediğimi veya yaptığım resmin kopya olduğunu söyleyen resim öğretmenimi bu resmi yaptığıma inandıramadığım için resim yapmaktan vazgeçtiğimi ya da futbol oynamamı eleştiren öğretmenim yüzünden futboldan uzaklaştığımı düşündüğümde öğretmen faktörünün ne kadar önemli olduğunu bugün daha iyi anlıyorum.

 

 

 

 Eğitimde "Soru"nun Önemi  

 

     Öğrenme, etkinlik gerektiren bir süreçtir. Öğretmenin kalıcılığı kişinin, kendi yaşantısı yoluyla işin içine girmesini gerektirir. Devinişsel becerilerin öğrenilmesi için "öğrencinin işe katılımı gerekir", görüşüne hemen hemen hiç kimse karşı çıkmayabilir. Bir şoför adayının araba sürmeyi öğrenmesi, ancak onun araba üzerinde eğitilmesiyle olasılıdır. Bir makinistin, motor arızalarını nasıl giderebileceğini öğrenebilmesi için, onu motorla karşı karşıya getirmekten daha etkili bir yol olmayabilir. Devinişsel becerilerin öğrenilmesi için, kişinin işe koşulması gerektiği yolunda hemen hiç tasamız olmamasına karşın, bilişsel özeliklerin kazanılması konusunda, genellikle geçerli ve güvenilir bir yöntemden yoksunuzdur. "Kişinin bilişsel davranışları kazanması ve bunların kalıcılığının sağlanması için tutulacak yol ne olmalıdır?" sorusuna hemen yanıt vermek zor olabilir. Çünkü bilişsel davranışların kazanılması için genellikle düşünsel etkinlik gerekebilir. Bunun için en önemli uyarıcı soru olabilir. Kim, nasıl, ne, niçin, eğer, ise, neden v.b. gibi sözcüklerden oluşturulan tümceler, kişiye ya da insanlara yöneltilince, düşünsel etkinlikler başlatılabilir. İşte bu bölümde, dersi başlatma, geliştirme ve sonuçlandırma, basamaklarında davranışları kazandırmaya yardımcı olabilecek soru türleri ve bu soruları sormada uyulması gerekli ilkelerle olası örnekler sunulmaya çalışılmıştır.

 

  Lider Öğretmen

 

    Okulların amacı; özgür ve çok yönlü düşünebilen, sosyal yönü güçlü, ruhen ve bedenen sağlıklı, girişimci, vizyon sahibi ve sosyal kültürü özümsemiş bireyler yetiştirmektir. Öğretmenlerin de okulun amacını kavrayarak buna uygun davranışları göstermeleri beklenir. Bilgi toplumunda, bilim dünyasının verilerini anlayan, yorumlayan, kullanan ve yenilerini ortaya koyabilen; hedeflenen bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıkları davranışa dönüştürmüş, problem çözme yeteneğine sahip bireyler yetiştirme, eğimde gerçekleşmesi beklenen diğer amaçlar arasındadır. Eğitim kurumlarında çalışan insan gücünün temel öğelerini öğretmenler ve eğitim yöneticileri oluşturur. Her şeyden önce bu öğelerin, bilgi toplumunu anlayan, yorumlayabilen, liderlik özelliklerine sahip bireylerden oluşması önemlidir. Etkili öğretmenin nitelikleri olarak, mesleğinin gereklerine göre yetişme, sürekli kendini geliştirme arzusu içinde olma, işini sevme, öğrenciyi merkeze alma, amaçlarını açıkça belirleme ve bunlara ulaşmanın ısrarlı çabası içinde bulunma, başta gelen nitelikler arasında sayılabilir.

 

  Sınıf Öğretmeninden Beklenen Roller
Çocuğa gerçek hayatı gösterecek bir öğretici, Çocuğa belli enformasyon ve bilgi birikimi kazandıracak bir eğitici, Okul, aile ve çevre ortamlarını birbirini tamamlayacak şekilde bir araya getiren bir kaynaştırıcı, Çocuğu topluma hazırlayan bir toplumsallaştırıcı ve yetiştirici olma özellikleridir.

 

 

 

Etkili Bir Öğretmenin Nitelikleri:

 

    Bireysel farklılıkları takip etmek, Sabırlı olmak, Demokratik olmak

 

Öğrencilerine sürekli yardımcı olmak, onların problemleriyle devamlı ilgilenmek,

 

Kişisel görünüş ve davranışlarında hoş olmak,

 

Dürüst, tarafsız ve objektif olmak,

 

Öğrencilerin başarısını takdir etmek ve övmesini bilmek,

 

Esprili ve şakacı olmak,

 

Alanı ile ilgili yenilikleri takip etmek,

 

Öğretme bilgi ve becerisine sahip olmak.

 

 

 

Öğretmenlerin Sınıf İçinde Uygulamaları İçin Öneriler

 

    Dakik olun. Çoğu sınıf problemleri öğretmenin sınıfa geç gelmesi ile başlar. Öğretmenin derse zamanında gelmesi öğrenciyi ve dersi önemsediğinin görüntüsünü verir.

 

İyi hazırlanın. Derse iyi hazırlanmak, öğretim hedeflerine ulaşmak için önemlidir. Öğrenci öğrenmek için oradadır. Öğrenme hedeflerine ulaşılması, öğretmenin derse etkili bir biçimde hazır olmasına bağlıdır.

 

   Hızlı bir şekilde derse başlayın. Öğrencilerin dikkatini ve katılımlarını sağlayacak yöntemlerle başlayarak derse hızlı ve kararlı bir başlangıç yapılması gerekir.

 

Tüm sınıfın katılımı konusunda ısrarcı olun. Konuyu açıklamaya başlamadan tüm sınıfın dikkatinin derse toplanması önem taşır. Dikkatin toplanmasına derse katılımın etkisi büyüktür. Katılım sağlanan derslerde öğrenme de gerçekleşir.

 

   Sesinizi etkili bir biçimde kullanın. Ses, öğretmenin sınıfla olan etkileşiminde en önemli öğedir. Sesini etkili kullanan bir öğretmenin öğrencinin dikkatini toplamada, sesini etkili kullanamayan bir öğretmene göre daha avantajlıdır.